Bonsai, wstęp

Krótkie wprowadzanie do obszernego tematu :)
Bonsai to nic innego jak sztuka miniaturyzacji drzew i krzewów z wielowiekową tradycją wywodzącą się z Azji (Chiny i Japonia). Sama nazwa wyjaśnia już wiele: bonsai (jap. ??) – pierwszy człon „bon” oznacza płaską tacę lub pojemnik, „sai” – roślinę. Drzewka uprawiane są zazwyczaj w płaskich charakterystycznych donicach ceramicznych. Kilkudziesięcioletnie okazy mogą mieć zaledwie 40-50 cm.

Często spotykam się z przeświadczeniem, że bonsai to jakiś szczególny gatunek lub gatunki drzew. Nic bardziej mylnego! Bonsai może być tworzone właściwie z dowolnego gatunku drzewa lub krzewu. Jedyne wymaganie jest takie, by była to roślina wieloletnia, posiadająca drewniejący pień, i by nie miała zbyt dużych liści (jak np. kasztanowiec, u którego liście nawet po miniaturyzacji są proporcjonalnie za duże).
W polskim klimacie do prowadzenia w formie bonsai nadają się idealnie popularne gatunki drzew rosnących w stanie naturalnym na dużym obszarze kraju: buk z ozdobną szarą korą i złoto wybarwiającymi się jesienią liśćmi, majestatyczny dąb, lipa drobnolistna o sercowatych liściach.

Jak to się dzieje, że bonsai jest takie małe?

Sztuka miniaturyzacji to nic innego niż naśladowanie procesów samoistnie zachodzących w środowisku naturalnym. Karłowacienie powodowane jest trudnymi warunkami rozwoju drzewa, np. rozwój na skale czy w wyjątkowo wietrznym miejscu. W uprawie proces ten naśladuje ograniczenie przestrzeni rozwoju korzeni w płaskiej donicy. Przyczyną miniaturyzacji jest także podgryzanie młodych pędów przez zwierzynę leśną, głównie przez sarny, zwłaszcza na obrzeżach lasów. Bonzaista zatem przycina nowe pędy lub uszczykuje ich końcówki, co powoduje zagęszczanie korony drzewka i rozwój jego podstawy, grubienie pnia przy ograniczonym wzroście.

W domu czy w ogrodzie?

Gdzie będziemy na co dzień trzymać nasze drzewko? Zależy to od tego, czy jest to gatunek rodzimy, czy pochodzący z cieplejszych rejonów, zazwyczaj z Azji. Gatunki rodzime muszą być trzymane w ogrodzie (względnie na tarasie). Do mieszkania możemy je wstawiać na krótki czas, np. na czas wizyty znajomych ;) Są to tzw. drzewka outdoor.
Jeśli chcemy cieszyć się drzewkiem stojącym na biurku/parapecie przez cały okrągły rok, to muszą to być gatunki nadające się do całorocznej uprawy w mieszkaniu – zwane indoor. Typowym przykładem są wszystkie fikusy. Inne polecane to pieprzowiec (zanthoxylum piperitum), wiąz drobnolistny, inaczej wiąz chiński (ulmus parvifolia), pistacja, carmona microphylla, sageretia theezans, serissa foetida.

Bonsai to zazwyczaj pojedynczy okaz, ale może to być też grupa drzewek imitujących mały lasek (styl Yose-uye) czy nawet wielu elementów (jak np. skały) imitujących krajobraz (Saikei – krajobraz na tacy), a nawet nasadzenia na samej skale (Ishizuke).

Zobacz także

(odnośniki kierujące poza blog)
galerię zdjęć bonsai gatunków iglastych Waltera Palla
galeria bonsai iglastych – część pierwsza
galeria bonsai iglastych – część druga

galerię zdjęć bonsai gatunków liściastych Waltera Palla
galeria bonsai liściastych – część pierwsza
galeria bonsai liściastych – część druga